Chiều muộn trong khu ký túc xá, thằng bạn khoa văn của tôi vừa nhặt rau vừa ngâm nga: “Ông lão quăng chài bủa trăng vào lưới”. Nó hỏi hay không? Tôi nói ông thi sĩ ơi, rằng hay thì thật là hay nhưng nồi canh của tụi mình đang trong trạng thái “toàn quốc” đây này. Bủa một mớ cá đục thì hay hơn, bủa trăng thì... ăn cái gì?
Ảnh: Trần Cao DuyênNói thì nói vậy chứ câu thơ đầy lãng mạn của nó xui tôi nhớ quắt quay về làng chài đang mùa cá đục. Giờ này ở quê, trên vùng biển êm như hồ thu, trăng đã nhô lên rồi. Những chiếc xuồng thong thả, lặng lờ bơi xa bờ một quãng ngắn. Người cầm chèo dọc điều khiển cho xuồng quay ngang, một người khác tung chài. Bóng trăng lồng bóng lưới có thể làm say lòng những mặc khách tao nhân. Còn ngư dân chỉ say lòng khi chài được kéo lên với vài chục con cá đục vảy ngời ánh bạc. Tiếng cá quẫy rột rẹt trong lưới, lách chách trong giỏ nghe thật vui tai.
Trong kia, cách những thuyền chài không xa, bãi cát vàng mơ điểm vài ba đám lửa nhỏ cháy bập bùng đón đợi. Đó là những cái bếp gạch lộ thiên được nhóm lên từ mấy ngư dân trẻ ưa “sinh sự”: lai rai một chút trong cảnh trăng thanh gió mát. Họ đang chờ xuồng vào. Mấy lão ngư thường chép miệng nói gió nồm hiu hiu như vầy, con trăng giữa tháng sáng như vầy, cá đục ngon và béo tới mức... ngậm mà nghe.
Trăng lên độ một cây sào là lúc những xuồng chài cập bờ. Dưới trăng, những rổ cá đục tươi ròng, vảy ngời lấp lánh. Những bóng người chạy ùa xuống, đồng thanh “hò dô ta nào” kéo xuồng lên bãi. Vì là người cùng xóm nên chuyện mua bán cứ nhẹ nhàng như không. “Chú Tư ơi, bác Sáu à, cháu lấy mớ cá này nghen. Mai, nhà cháu gửi tiền”. Vậy là “ôm” cá đi một hơi lên bãi.
Cá chưa chạm đất, tươi ròng chất biển thì mắc mớ gì phải rửa? Cứ để nguyên thế xếp lên vỉ, cời than cho đượm, trở cá cho đều. Cô bạn ngồi nhìn những tàn lửa vu vơ, hát bâng quơ mấy khúc ca về biển đảo. Bài hát chưa xong, mùi cá chín đã dậy lên ngào ngạt. Vậy là cả nhóm lục đục trải chiếu, bày muối ớt, rau răm, có cả xị rượu gạo nút lá chuối và một cái ly nhỏ xíu.
Phải dùng tay bóc lớp thịt còn nóng hổi và nhai từng chút một mới “hiểu” hết cái vị ngọt thơm của cá đục nướng. Ta chỉ nghe “tiếng nói” trọn vẹn nhất của cá đục là ở món này. “Mang tiếng” là cá đục mà thịt trắng ngần từ đầu đến đuôi, mùi thơm dậy lên từ thớ cá làm khứu giác mặc sức mà hân hoan...