“Hỡi mình, biển đẹp vô ngần,
Sóng xanh như đến dừng chân Sa Huỳnh;

…

Hỡi mình non nước ta ơi, rỡ ràng;
Hạt muối trắng, tảng đường vàng,
Hỡi mình hạt gạo như nàng tiên thơm;”

Những ai từng biết đến Sa Huỳnh hẳn không quên câu thơ của Xuân Diệu trong bài “Hỡi mình” ca ngợi vẻ đẹp của non nước, mây trời nơi đây. Ở duyên hải miền Trung Việt Nam, Sa Huỳnh nằm ở cực Nam tỉnh Quảng Ngãi, thuộc xã Phổ Thạn, huyện Đức Phổ, cách thành phố Quảng Ngãi 60km. Không chỉ có bãi biển đẹp, Sa Huỳnh còn là vựa muối lớn quan trọng ở miền Trung, nức tiếng không kém gì so với muối Cà Nà ở Ninh Thuận và muối Hòn Khói ở Khánh Hòa. Cánh đồng muối Sa Huỳnh có từ thế kỉ 19, đã trở thành nghề truyền thống được người dân duy trì tới nay. Hạt muối được làm ra như thế nào? Tập số 214 của Khám Phá Việt Nam sẽ giới thiệu tới khán giả quy trình làm muối ở Sa Huỳnh, một ngày làm việc nhọc nhằn của diêm dân làm ra hạt muối. Người dân Quảng Ngãi chất phác, nồng hậu như hạt muối họ làm ra. Vị mặn của biển, vị mặn của hồ môi những diêm dân dổ xuống ruộng muối. Phải chứng kiến sự lao động vất vả của người dân thì mới biết những hạt muối được làm ra quí giá thế nào. Những hạt muối lấp lánh trong ánh nắng chói chang, trắng xóa.


Nghề làm muối kéo dài từ khoảng tháng 4 đến tháng 7 trong năm. Một ngày làm muối bắt đầu từ sáng sớm. Thời điểm này là công đoạn làm đất, tưới nước biển lên sân phơi và rắc muối mồi. Đầu tiên phải ngâm cát và nước biển, sau đó đem cát đó phơi trên sân đất nện. Khi cát khô trên từng hạt cát sẽ kết tinh từng hạt muối nhỏ. Nếu bất chợt có mưa trong ngày thì coi như mất trắng công. Cả làng từ già tới trẻ từ đầu vụ muối đã sôi động, rộn rã tiếng đầm trên ruộng. Đoàn làm phim sẽ đưa người xem gặp ông Trần Xê và gia đình. Ông là một người cao tuổi mà gia đình ông có truyền thống làm muối từ nhiều thế hệ. Ông Xê kể về kinh nghiệm để làm ra hạt muối trắng, đẹp và chắc.

Sau khoảng 3 ngày nếu trời nắng to hoặc có gió nồm thì diêm dân có thể thu hoạch thành quả lao động của mình. Cái nắng gay gắt cháy da thịt của miền Trung làm đảo lộn cuộc sống của người dân ở nhiều nơi, thì tại Sa Huỳnh diêm dân lại vui mừng vì vụ mùa bội thu. Các cánh đồng muối trải dài trắng tinh dưới nắng. Mỗi năm đồng muối Sa Huỳnh sản xuất khoảng 8.500 tấn muối đạt chất lượng, tiêu thụ chủ yếu ở miền Trung – Tây Nguyên và dùng trong công nghiệp chế biến thực phẩm tiêu dùng.